Yüksek zekalılar daha mı zengin olur?

Şimdi de “zekâ” kavgaları başladı

Yüksek zekalılar daha mı zengin olur, sosyoekonomik durumun zeka üzerinde etkisi var mıdır, küçük beyinliler daha mı az zeki olurlar? Bu ve benzeri soruların yanıtlarının peşine düştük…

JOHN 12 yaşındadır vc kardeşinin yaşının üç katı yaştadır. John hangi yaşta, kardeşinin yaşının iki katı yaşa ulaşacaktır? iki aile kafeteryaya gitmiştir. 12 sterline bir pizza, tanesi 1.25 sterlinden altı kahve, 10.86 sterline de iki kutu patlamış mısır almışlardır. Bu para ikiye bölünecektir. Her aileye kaç para düşer? 4, 9, 16,25,36, ?, 64 sırasındaki soru işaretinin yerine hangi sayı konmalıdır?

Geçtiğimiz haftalarda, bütün dünyada insanların IQ (zeka katsayısı) rakamlarının düşmekte olduğu haberleri gelince biz de bir IQ dosyası açalım dedik. İkinci Dünya Savaşı sonrası artan IQ seviyeleri, 1975’ten sonra düşüş göstermiş. Savaş sonrası üç puan artan katsayılar, savaşın bitiminden 30 yıl sonra yedi puan birden düşmüş. 1962-1991 yılları arasında doğmuş 730 bin kişinin test sonuçları böyle söylüyor. Araştırmanın kaynağı Norveç.

İŞ DÜNYASINA UYARLANMALI MI?

Bu, kabul edilemez bir durum olduğu için IQ testleri, topa tutulmaya başlandı. Testlerin, kişinin gerçek zeka düzeyini göstermediği, yeni yöntemler bulunması gerektiği ileri sürüldü. İngiliz gazetesi Independent’a göre testlerin iş dünyasına uyarlanması gerekiyor. Çünkü testler, iş dünyasındaki başarıları, başarısızlıkları, çok para kazanma ya da kaybetme eğilimleri gibi kriterleri ölçemiyor.

önceleri “Flynn Etkisi” sayesinde her neslin ortalama 3 puanlık bir katsayı artışı yaşadığına inanılıyordu. Bu teoriyi ortaya atan kişi, bugün 84 yaşında olan, ABD’li zeka araştırmacısı James Flynn’di. Oysa Norveçli araştırmacılar, bunun tam tersini kanıtlayarak Flynn Etkisi’ni çürüttüler.

Üstün zekalı çocukları, normallerden ayırıp, onlara özel bir eğitim verilebilmesi için zeka testleri genelde okullarda yapılıyor. Ama bu testler sadece okullarda uygulanmıyor.

ABD’de polis ve asker, IQ test sonuçlarını, iş başvurusunda bulunan adayları elemekte de kullanıyor. Amerikan ordusu, Birinci Dünya Savaşı’na katılacak gönüllüleri bir milyon 750 bin başvuru sahibi arasından IQ testleriyle belirlemişti. Askerin entelektüel katsayısı kadar duygusal katsayısı da önemliydi. Böylece kimi kendini topçu bölüğünde buldu, kimi deniz kuvvetlerinde görev aldı, kimi de sıfırdan komutan olarak atandı. Bunun mükemmel bir işe yerleştirme yöntemi olduğu sanılıyordu. Oysa polis olmak için başvuran adaylardan IQ’sü yüksek olanlar, zamanla işi sıkıcı bulup teşkilattan ayrıldılar.

Yukarıdaki sorulara gelince… Sırasıyla “16 yaş, 20.61 sterlin, 49 sayısı” cevaplarını verdiyseniz, dünyanın en prestijli birliği “Yüksek IO Derneği”ne (Mensa International) kabul edilmeseniz de aday adayı olabilirsiniz (49 sayısını bulmakta zorlandınız mı? Sıra; 4’ün 5’le toplamı ve sonrasında 7,9, 11, 13,15 gibi tekli sayıların toplamıyla devam etmektedir).

Yüksek IQ’nüz mü var? Öyleyse bu soruyu çözün

Üç arkadaş restorana gider. Yemekten sonra 30 TL hesap gelir. 10’ar TL öderler. Ama kasiyer tanıdık çıkar. Üç arkadaşa bir jest yapıp 5 TL geri verir. Arkadaşlar, 5 TL’yi paylaşamaz. “Birer TL alalım. 2 TL’yi de garsona bahşiş bırakalım” derler. Böylece üç arkadaşın her biri 9’arTL ödemiş olur. Yani toplamda 27 TL. 2 TL garsondadır. Pekiyi, kalan bir TL nerededir?

IQ hakkında ne biliyoruz?

■ Akla gelen ilk soru, erkeklerle kadınlar arasında IQ farkı olup olmadığı. Rakamlar hemen hemen eşit. Erkekler, mekansal farkındalık konusunda kadınlardan daha iyi iken, kadınlar dil geliştirme ve duygusal zekada öndeler.

■ Çocuğa annenin meme emzirmesi, IÇ’nün yüksekliğinde önemli rol oynuyor. 2008’de ABD’de 6.5 yaş grubunda bir grup çocuk üzerinde yapılan araştırmada anne sütüyle beslenen çocukların daha yüksek IQ puanı aldığı ve akademik performanslarıyla kavramsal yeteneklerinin çok daha iyi olduğu ortaya çıktı.

■ IQ testi, “Binet-Simon Testi” adı altında 1900’lerin başından beri yapılıyor. Ama o yıllarda kişide zihinsel geriliğin olup olmadığı için bu test uygulanıyordu. Zihinsel gerilikle akıl hastalığı arasındaki çizginin belirlenmesi için bu teste başvuruluyordu. 70 puanın altında kalanlar, akıl hastası kabul ediliyordu.

■ Zeka testleriyle ilgili olarak ilk bilimsel çalışmaları yapan Alman psikolog VVilliam Stern, test sonuçlarına “lntelligenzquotient” adını verdi. Bu kısaltma İngilizce’ye de uyuyordu [intelligence quotient). Böylece bütün dünya “zeka katsayısı” anlamına gelen kelimelerin kısaltması IQ’yü benimsedi.

■ Bu test günümüzde, analitik, matematik ve mekansal beceriler gibi, bazı entelektüel yetenekleri ölçmekte kullanılıyor. Test kişinin yaratıcılık, sanatsal kabiliyet, liderlik, sosyalleşme gibi değerlerini ortaya çıkarmıyor. Hatta işle ilgili bilgi ve becerileri belirleyemediği için şiddetle eleştiriliyor.

■ IQ testinin, farklı kültür ve etnik grupların araştırılmasında herhangi bir hassasiyeti bulunmuyor. Örneğin Batı ve Doğu kültürleri arasındaki fark algılanmıyor. Etnik grupların sahip olduğu öğrenme, kavrama, iletişim kurma gibi farklı değerleri dikkate almıyor.

■ Çevresel faktörler de IQ’yü etkiliyor. Kötü beslenme, sosyoekonomik statü, stres, karşılaşılan davranış biçimleri, insan zekasında önemli rol oynuyor.

■ IQ testleri, mükemmel olmaktan çok uzak. Zekanın, varlıklı olmanın ya da mesleğinde başarılı olmanın tam bir ölçüsü değil. Çok yüksek IQ derecesine sahip kişilerin, başarılı bir iş hayatı olmasının ve çok para kazanmasının bir garantisi yok.

■ İsveçli araştırmacılara göre düşük IQ seviyesi, intihar eğilimini artırıyor. Bu kişiler, hayatın güçlükleriyle baş edecek çözümler üretmekte zorlanıyor. Bu da kişinin, zihinsel olarak zorlanmasına ve sonuçta intihara yol açıyor.

■ İskoçya’da yapılan araştırmalarda ise yüksek IQ seviyesine sahip kişilerin daha uzun ömürlü olduğu ortaya çıkarılmış.

■ ABD’de yüksek IQ’lü kişilerin, suçtan uzak durduğu da belirlendi. Hırsızlık, motorlu araç çalma, haneye tecavüz, şiddete başvurma, saldırı gibi suçlara yatkın olan kişilerin IQ seviyeleri hayli düşük.

■ Koca kafalı kişilerin beyinlerinin büyük olduğu ve IQ seviyelerinin de yüksek olduğu söylenir. Bu, kısmen doğrudur. Kafa ve beyin küçüldükçe etkin bir sinirsel ağ oluşması pek mümkün görünmemektedir.

■ İÇ seviyeniz 115’in üzerindeyse, her tür işi kolaylıkla yapabilirsiniz. 115, çok zeki olduğunuzu göstermiyor ama hiç zorlanmadan her tür işin altından kolaylıkla kalkabileceğiniz anlamına geliyor. Ayrıca yüksek IQ seviyesi, sizin kendinize olan güveninizin de artmasını sağlıyor.

■ Avrupa ve ABD’de yapılan araştırmalardan çıkan istatistikler gösteriyor ki, insanların sadece binde 5’i, 140’ın üzerinde bir IQ seviyesine sahip. Yüzde 2.5 gibi küçük bir kesim, 130’un üzerinde bir IÇ’de.

■ Yine başka bir yüzde 2.5’luk kesim, 70’in altında skor yapıyor. Ama insanların yüzde 50’si, 90-110 arası bir IQ seviyesinde.

■ Geçtiğimiz mart ayında hayatını kaybeden İngiliz fizikçi, evren bilimci, teorisyen ve yazar Stephen Havvking’in IQ derecesi 160’tı. Ama bu skor onu, dünyanın en zeki insanı yapmaya yetmiyordu. Günümüzün ölçülen en yüksek IQ derecesi 230’dur ve Avustralya asıllı Amerikalı matematikçi Terence Tao’ya aittir. Tao, Uluslararası Matematik Olimpiyatları’nda 13 yaşındayken altın madalya kazanmıştı.

■ 13 yaşındayken Matematik Olimpiyatları’nda altın madalya kazanan bir başka deha da Amerikalı Christopher Hirata idi. 16 yaşındayken Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA’da, Mars’ın kolonileştirilmesi projesinde çalışmıştı.

■ İlk üçe giren bir başka deha, 210 IQ ile Koreli inşaat mühendisi Kim-Ung-yong’dur. Bu deha, henüz beş yaşındayken dört dili ana dili gibi konuşuyordu. O da küçük yaşlarda NASA’ya kabul edilmişti.

■ Bu arada 180 IQ ile Hollyvvod’un en zeki aktörünün James Woods olduğunu da belirtelim. ABD’de üniversite eğitimi almak isteyenlerin girmek zorunda olduğu Eğitim Yetenek Sınavı’nda [SAT-Scholastic Aptitude Test) 800 tam puan üzerinden 779 alarak rekor kırmıştı. Ama o, her şeyi geride bırakarak beyaz perdeye yöneldi.

■ Satranç şampiyonlarının da yüksek IÇ’sü olduğu bilinir. Rus Gary Kasparov, 22 yaşında dünya şampiyonu olmuştu. Bu unvanı ele geçiren en genç satranç ustasıydı. 2005’te satrancı bırakıp siyasete ve yazarlığa başladı. Hatta Rusya devlet başkanlığı için aday bile oldu.

■ İnsanların sadece zeka katsayısı olmaz. Ruhsal zeka (Spiritual Çuotient -SQ], fiziksel zeka (Physical Quotient -PQ), yaratıcı zeka [Creative Quotient -CQ) ve duygusal zekaları [Emotional Çuotient -EQ] da olur.

“Zeka ve Ulusların Zenginliği”

İngiliz psikolog Richard Lynn ve Finlandiyalı siyaset bilimci Tatu Vanhanen’in 2002 yılında yayınladığı kitabın adıdır. Yazarlar kitapta (IQ and the Wealth of Nations), ulusların IQ seviyeleriyle kişi başına düşen gelirler arasında bir bağ olduğunu ileri sürmektedir. Çalışmada, ortalama IQ seviyeleri bilinen 60 kadar ülkenin, 1950-1990 yılları arasında elde ettikleri kişi başına gelirlerle ilişkisi araştırıldı.

IQ seviyesi 107 olan Hong Kong’luları, 106 katsayıyla Güney Kore halkı izledi. Her iki ülkenin kişi başına düşen geliri 20-25 bin ABD Doları civarındaydı (Günümüzde bu rakam Hong Kong için 60 bin 530 dolar, Güney Kore için de 35 bin 800 dolardır]. Diğer taraftan 10 seviyesi 88 olan Kolombiya’da kişi başı gelir 13 bin 900 dolar, 84 olan El Salvador’da 8 bin 220 dolar ve 79 olan Guatemala’da 7 bin 750 dolardır. Lynn ve Vanhanen, akademisyenler tarafından çok eleştirilmesine rağmen ikinci kitapları “Zeka ve Küresel Eşitsizlik” (IQ and Global lnequality] kitabını da 2006’da yayınladılar (Yazımızda dünyanın IQ seviyesi en yüksek üç isminin de Uzakdoğu’lu olduğunu hatırlayın).

ALEVRİGEL