Yenilenebilir enerjiye yatırım yapanlar kazanacak

HÜKÜMETİN duyurduğu yeni ihaleler, yenilenebilir enerjiye yatırım yapanların kazanacağını gösteriyor. Güneşte toplam bin megavat (MW) mini Yenilenebilir Encıji Kaynak Alanları (YEKA) ihalesi, Ekim’de gerçekleştirilecek. 36 ilde güneş enerjisine dayalı 10,15 ve 20 MW arasında değişen 74 yarışma 19-23 Ekim 2020 arasındaki dört günde düzenlenecek. Böylece elektrik üretiminde yenilenebilir kaynakların payını son 18 yılda yüzde 26.3’ten yüzde 50.7 seviyesine çıkaran Türkiye’nin dört bir yanında küçük ve orta ölçekli daha fazla yatırımcı yenilenebilir enerji üretimine dahil edilecek. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in ifadesiyle mini YEKA’larla yerli ve yenilenebilir enerjide yeni bir sayfa açılacak. Güneşte mini YEKA yarışmaları, sektörde TL ile yapılacak ilk ihale olacak. Her bir yarışma için “yarışma başlangıç tavan fiyatı” 30 kuruş, elektrik enerjisi alım süresi 15 yıl olacak.

Uzmanlara göre mini YEKA ihaleleriyle toplamda 5-6 milyar TL’ye kadar yatırım çekilebilecek. Beklenen ihaleler sonucunda tam kapasiteye ulaşıldığında ve güneş santralleri faaliyete geçtiğinde ise Türkiye’nin enerji ithalatı yıllık 1 milyar TL azalacak. Türkiye’nin son yıllarda yenilenebilir enerji alanında attığı adımlar, “yeşil tarife” ile yeni bir boyuta taşınacak. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in açıklamalarına göre, sadece yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektriği kullanmak isteyenler için “yeşil tarife” (YETA) dönemine Ağustos’ta geçilecek. Sadece yenilenebilir enerji kullanmak isteyen tüketiciler, enerji aldıkları şirkete başvuruda bulunacak. Yeşil tarifeye geçen ev ve işyerlerine “çevreci sertifikası” verilecek. Sektöre göre YETA dönemi ihracatçıların da elini güçlendirecek. YETA, enerji ihracatında önemli roller üstlenebilecek. Süreci desteklemek, katılımı artırabilmek için teşvik mekanizması oluşturulması önem taşıyacak.

TL İLE YAPILACAK İLK İHALE

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, güneş enerjisine dayalı bin MW kapasite için düzenlenecek kapasite tahsis yarışması ilanı 3 Temmuz’da Resmî Gazete’de yayınlandı. İlana göre YEKA GES-3 yarışmalarına sadece anonim veya limited şirket şeklinde kurulmuş tüzel kişiler başvurabilecek. Her bir yarışmaya katılabilmek için satın alınması gereken şartnamenin bedeli 2 bin TL olacak. Yarışmalara başvurabilmek için mali yeterlilik ve iş deneyimi şartı aranmayacak. Yarışmalara katılacaklar 10 MWe kapasiteli yarışmalar için 3.5 milyon TL, 15 MWe kapasiteli yarışmalar için 5.5 milyon TL, 20 MWe kapasiteli yarışmalar için 7 milyon TL miktarlı bir yıl süreli teminat mektubu verilecek. Yarışmanın kazanılması halinde ise 10 yıl süreli, tamamen ve kısmen nakde çevrilebilir, limit dışı ve 10 MWe kapasiteli yarışmalar için 7 milyon TL, 15 MWe kapasiteli yarışmalar için 11 milyon TL, 20 MWe kapasiteli yarışmalar için 14 milyon TL tutarındaki teminat mektubu idareye sunulacak. Başvuru aşamasında sunulan teminat mektubu iade edilecek. Başvurular yarışma adlarına göre belirtilen tarihte, 09.00-12.00 saatleri arasında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Enerji işleri Genel Müdürlüğü’ne elden teslim edilecek.

Yarışmada kapasite tahsis edilecek iller Adıyaman, Ağrı, Aksaray, Ankara, Antalya, Batman, Bayburt, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Burdur, Bursa, Çankırı, Çorum, Diyarbakır, Elazığ, Erzurum, Eskişehir, Gaziantep, Hakkari, İğdır, Kahramanmaraş, Kars, Kırşehir, Kilis, Malatya, Mardin, Mersin, Muş, Nevşehir, Osmaniye Siirt, Şır-nak, Uşak, Van ve Yozgat olacak. İllerin yarışma bölgeleri, yarışma sayısına göre 1,2 ve 3 olarak birbirinden ayrıştırılacak. Mini YEKA ihaleleri kapsamında kurulacak santrallerde kullanılan modüllerde yerlilik oranı en az yüzde 70 olacak. Modül üretiminde kullanılan güneş hücrelerinde de yerlilik şartı aranacak. Kurulacak güneş santrallerinin lisans süresi 30 yıl olacak.

“YAN SANAYİNİN GELİŞİMİ HIZLANIR”

Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök, güneş modülleri ve modül üretiminde kullanılan hücrede aranan yerlilik oranının yan sanayinin gelişimini hızlandıracağı görüşünde. Yan sanayinin gelişimiyle ihracat yapan sanayiciye vergi indirimi ve uzun vadeli uygun TL kredi desteği sağlanabileceğini ifade eden Özkök, mini YEKA kapsammda kurulacak santrallerin özellikle sulama döneminde Güneydoğu Anadolu Bölgesi için çok önemli olduğunu vurguladı. Özkök, “Doğu ve Güneydoğu illerimize böylece yatırım olacak ve bölge ekonomisine katkı sağlanacaktır” ifadelerini kullandı.

Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED) Yönetim Kurulu Başkanı Halil Demirdağ, güneşte mini YEKA sürecine ilişkin yazım ve anlatım şekillerinden kaynaklanan farklı görüşleri ve farklı talepleri görüşmek üzere sektör temsilcilerinin geçen hafta bakanlık temsilcileriyle bir araya geldiğini vurguladı. Görüşmelerde ağırlıklı olarak sektör temsilcilerinin YEKA GES-3 ihalesinde fiyat hesap yönetiminin güncellenmesi gerektiği üzerinde durduğunu belirten Demirdağ, görüşmelerin önümüzdeki günlerde de süreceğini kaydetti.

YETA ZORUNLU OLMAYACAK

Gelelim yeşil tarifeye. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, YETA’mn zorunlu bir tarife olmadığını, yalnızca bu tarifeye geçmek isteyen vatandaşların geçeceğini kaydetti. YETA tarifesine geçmek isteyen vatandaşların yalnızca elektrik tedarik şirketlerine giderek “Ben bu tarifeye geçmek istiyorum” demelerinin yeterli olacağını belirten Dönmez, o talepten sonra geçenlerin faturalarının o tarifeye göre düzenleneceğini, bununla ilgili detayları da daha sonra açıklayacaklarını kaydetti. YETA tarifesini kullanan ev ve iş yerleri için sertifika düzenleyeceklerini aktaran Bakan Dönmez, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) tarifenin altyapısını hazırladığını ifade etti. YETA’da maliyetin bir miktar yüksek olabileceğini vurgulayan Dönmez, “Ancak yenilenebilir enerji sektörüne vermiş olduğumuz destek ve teşviklerle yatırım maliyetlerinin düşmesi zamanla fiyatlara da yansıyacak. Maliyetlerin düşmesiyle beraber YETA zaman içerisinde cazip bir hale gelecek” dedi.

Sürdürülebilir ihracat için, yeşil enerji kullanmanın şart olarak göründüğünü vurgulayan GENSED Başkanı Demirdağ, “Bu nedenle özellikle ihracatçılar tarafında fiyatın talebi etkilemeyeceği öngörüsünde bulunabiliriz. Yeşil tarife kullanmak isteyen tüketicilerin Ağustos’ta açıklanacak yeşil tarife fiyatlarına göre taleplerini belirlemeleri bekleniyor. Yeşil tarifelerin yaygınlaşması için dünyada ve Avrupa’da çeşitli teşvikler uygulanıyor. Ülkemizde de, bunlara benzer destek mekanizmaların oluşması gerekmekte” diye konuştu.

YÖNETMELİKLER BEKLENİYOR

Yeşil tarifeye ilişkin kanun Şubat’ta Meclis’ten geçerek yasalaşmıştı. Geçtiğimiz günlerde ise EPDK Elektrik Piyasasında Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi (YEK-G) Yönetmelik ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik taslaklarını 28 Temmuz günü mesai saatleri içinde kamuoyu görüşüne açacak. YEK-G yönetmeliği ile üretilen ve tüketilen elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olduğunun takip edilip kanıtlanabilmesi ile tüketicilere tedarik edilecek elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğinin belgelendirilmesi imkân sağlayan bir yenilenebilir enerji kaynak garanti sisteminin oluşturulmasını hedefliyor.

YEK-G Belgesi yönetmelik taslağına göre, YEK-G belgelerinin ticaretinin gerçekleştirilmesini teminen organize bir piyasa kurulacak. Piyasayı, Enerji Piyasaları İşletme AŞ (EPİAŞ) kuracak ve işletecek. Bu sayede yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretecek yatırımcılar için yeni bir ürün ve gelir kalemi de oluşturulacak. EPİAŞ, oluşturacağı piyasa üzerinden talep eden üreticiler adına elektronik YEK-G Belgesi düzenleyecek ve piyasada bu belgelerin ticareti yapılarak fiyatlar serbestçe belirlenebilecck. Her 1 MWlı belgelendirilebilir üretim miktarı için 1 adet YEK-G belgesi ihraç edilecek. YEK-G Belgesi tüketicilerin kullandıkları enerjinin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğini şeffaf ve güvenilir bir şekilde kanıtlayabilecek. GENSED Başkam Demirdağ, şu anda çatılar ve arazilerde kurulu bulunan yaklaşık 6.5 GW’lık lisanssız yenilenebilir üretim tesislerinin de geliştirilecek bir metodoloji ile yeşil tarife grubuna dahil edilmesinin hem ülke kaynaklarının verimli kullanılması hem de 3-4 yıl sonra alım garanti süresi dolmaya başlayacak olan lisanssız projelerin geleceği açısından önemli bir gelişme olacağını kaydetti.

FOSİL YAKIT BAĞIMLILIĞI AZALACAK

Hidroelektrik Santralları Sanayi İşadamları Derneği (HESÎAD) Yönetim Kurulu Başkanı Fahrettin Amir Arman, EPDKnın görüşe açtığı yönetmelik taslaklarının elektrik üretim ve tüketiminde yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması ve çevrenin korunması amaçlarıyla sektörün uzun zamandır beklediği bir düzenleme olduğunu vurguladı. Dünyadaki mevcut deneyimlere göre, yenilenebilir elektrik sertifika sistemleriyle, yenilenebilir enerji üretiminde ciddi büyüme sağlanabildiğini belirten Arman, “Çünkü bu sistemler yenilenebilir kaynak gelişimini teşvik etmede oldukça etkili bir potansiyele sahip. Türkiye’de önemli miktarda yenilenebilir kaynak gelişimi için fırsatların var olduğu kabul edildiğinden, bunun Türkiye için etkili bir politika olabileceği aşikar. Yenilenebilir elektrik sertifikalan ticareti, enerji politika amaçlarına da etkin şekilde katkı sağlayabilir. Yenilenebilir enerji üretiminde gerçekleşecek kayda değer bir büyüme, diğer kaynaklardan üretilecek elektriğin yerine geçecektir ve bu da daha geniş bir politika hedefi olan, cari açığımızın en büyük nedenlerinden biri olan ithal ve fosil kaynaklara bağımlılığı belli ölçüde azaltabilecek” dedi.

“TEŞVİKLER KATILIMI ARTIRIR”

GÜYAD Başkanı Cem Özkök, küresel ısınmanın sonuçlarının ağırjrfr şekilde görülmeye başlaması ve iklim bilincinin gelişmesiyle birçok ülkenin yeşil tarife uygulaması yapmaya başladığını vurguladı. Bunun için AB’nin üye ülkelerinin üreticilerinin ve tüketicilerin kaynağının izleyebileceği veya yeşil enerji talebini destekleyen bir sistem oluşturulmasını sağladığına dikkat çeken Özkök, örnek olarak Avusturya, Danimarka, Finlandiya, Almanya ve Hollanda’yı verdi. AB’de uygulanan tarifelere ilişkin temel özelliklerden bazılarına değinen Özkök şunları kaydetti:

“Hükümetler yeşil tarifede fiyat, ürün ve yönetim anlamında kurallara karışmazlar sadece piyasayı denetleyici olarak konumlanırlar. Tarifelerin uygulanmasında ana kural müşterilerin gönüllülük esasıdır, isteyen müşteri yeşil tarife kullanır isteyen müşteri standart tarifeden yararlanır. Tarifeye geçiş zorunlu tutulmamış olmasına rağmen kamuoyu tarafından benimsenmesi için hükümet, sosyal sorumluluk kuruluşları ve pazarlamacılarla birlikte toplum hassasiyetini uyandırmak için çalışmalar yürütüldü ve çeşitli fi-nansal ve mali destek mekanizmaları getirildi. Bu nedenle süreci desteklemek ve müşteriler açısından katılımı artırabilmek için hükümetin teşvik mekanizması oluşturması gerektiği bir gerçek. Bu mekanizmalar tarife uygulamasında katılım oranını arttırabileceği için toplam fayda açısından finansal kazanç anlamında olumlu yönde nihai etki yaratacak. Türkiye’de üretici ve tüketiciyi düşünerek oluşturulacak bir destek mekanizmanın önemi büyük.”

“UZUN VADEDE AKILLICA”

Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği (JESDER) Yönetim Kurulu Başkanı Ufuk Şentürk ise, AB’nin sera gazı emisyonlarını azaltma planları çerçevesinde önceliğin sanayi ve endüstrinin çeşitli yeşil sertifikaları alarak bu sisteme ayak uydurmasını sağlamak olduğunu belirterek, çeşitli cezai uygulamalar getirileceğini, bu nedenle Türkiye’nin yeşil tarifeye geçiş sürecini planlamasının da büyük önem taşıdığını vurguladı. Şentürk, sistemde kalabilmek için çoğu sanayi ve endüstri kuruluşunun bu tarifeye geçeceğini öngördüklerini belirterek, “Burada önemli olan bu tarifeye geçişin isteğe bağlı olması ve serbest piyasa esasına uygun olarak yapılmasıdır” ifadelerini kullandı.

Maliyetlerin ne kadar yüksek olacağı konusu üzerine çalışmaların yapılması gerektiğini dile getiren Şentürk, “İlk aşamada yeşil tarife fiyatı talep eden müşteriye yüksek gelecek olsa bile AB uyum standartları çerçevesinde serbest ticaretin firmalar tarafından gerçekleştirilebilmesi için bir yerde uyum sağlamak zorunda kalacağız. Çünkü ticari yaptırımlar bunu gerektirecek ilerleyen dönemlerde. Sonuç olarak standartlara uyulmadığında ithalat ve ihracat yapamama maliyetleri ile yeşil tarife tercih maliyetleri arasındaki fark göz önüne alındığında yeşil tarifeyi tercih etmek uzun vadede akıllıca olacaktır” dedi.

Cem ÖZKÖK / Güneş Enerjisi Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı
“Yenilenebilir enerjinin önemini artıracak”

Tüketiciler artık kullandıkları enerjinin hangi şartlarla elde edildiğini, çevreye bir etkisi olup olmadığını bilmek istiyorlar. Avrupa genelinde sera gazı emisyonlarının önümüzdeki 30 yılda sıfırlanması planlanıyor.

‘Green Deal’ girişimi, özellikle Avrupa’ya ihracat yapan sanayicilerimizi yakından ilgilendiriyor. Çünkü ihraç edilen ürünün üretiminde kullanılan enerjinin ‘yeşil’ olması şartı aranacak. Bu durum ülkemizde daha fazla yeşil enerji üretimini ve kullanımını zorunlu kılıyor. Yeşil sertifika mekanizmalarının devreye alınması üretici ve tüketici açısından gerekli. Daha önce karbon sertifikasına sahip olan firmaların gelirlerine dokunulmadan yeni yapılan ya da yapılacak yenilenebilir enerji santrallerini desteklemek açısından da yine uluslararası l-REC gibi bir sertifikasyon sistemi önemli.

Fahrettin Amir ARMAN / Hidroelektrik Santralları Sanayi İşadamları Derneği (HESİAD] Yönetim Kurulu Başkanı
“Teşvik mekanizmaları oluşturulmalı”

Yeşil tarife mekanizmasının fayda-talep-maliyet açılarından değerlendirilmesi, hem tüketiciler hem yatırımcılar hem de tedarik şirketleri için gönüllülük esasına dayalı olması ve yeşil elektriğin fıyatlandırılması ya da kullanımının tek yolu olarak değil fakat alternatif bir yolu olarak kurgulanması çok önemli. Türkiye’de bu konuda daha önce bir çalışma yapılmadığı için bireylerin farkındalık düzeyi oldukça düşük. Süreci desteklemek ve müşteriler açısından katılımı artırabilmek için hükümet tarafından teşvik mekanizması oluşturulmalı. Bu mekanizma tarife uygulamasında mali yük olarak görülse de toplam fayda açısından ülkemizi olumlu yönde etkileyecek. Zamanla ülkemizde de yurtdışındaki uygulamalarda olduğu gibi yeşil tarife serbest piyasa koşullarında belirlenen ve tamamen serbest piyasa içerisinde tedarikçi-müşteri arz ve talepleri doğrultusunda oluşması bekleniyor.

Ufuk ŞENTÜRK / Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği (JESDER) Yönetim Kurulu Başkanı
“Yatırımlar hız kazanacak”

YEK-G Yönetmeliği taslağı, tüketilen elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğinin belgelendirilmesine imkan sağlayan bir sistem oluşturmayı hedeflemekte. Bu sistem Avrupa Birliği menşe garantilerine uyumlu bir şekilde geliştiriliyor. Sistem oturdukça ve paydaşlar konuya daha da hakim olduklarında, kitlelere daha kolay erişilebilecek ve kabulü kolay olacak. Üretici ve tüketici bilgilendirmeleri olağanüstü düzeyde yapılmalı. Bu sistemle yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlanan elektriğin tüketiciye maliyeti de daha kolay hesaplanabilecek ve kıyaslamalarımız daha kolay olacak. Tarifeler normal enerjilerden biraz daha yüksek olmakla birlikte fiyatlar serbest piyasa içerisinde belirlenecek. Bunu da EPİAŞ yürütecek.

Prof. Dr. Gürkan KUMBAROGLU / Enerji Ekonomisi Derneği Başkanı
“Elektrik ihracatı kapısı da aralanabilir”

Sistem ‘elektrik ihracatı’ kapısını aralayabilir. Sadece Türkiye için değil Avrupa’daki tüketiciler için de fırsat olabilir. Avrupa’da elektrik enerjisi en ucuz ülkelerden biri Türkiye. 2019’un ikinci yarısında vergiler dahil mesken elektrik fiyatı Türkiye’de kWh başına 10.4 euro-sent iken, AB ortalaması 21.6 euro-sent idi. Avrupa’da Bulgaristan’ın ardından mesken elektriği en ucuz ikinci ülke Türkiye. Türkiye’nin yenilenebilir elektriği Fransa’nın nükleerinden Almanya’nın kömüründen daha ucuza gelecekse bu ülkelerden alıcı bulmak kolay.

AB Konseyi, bütün AB ülkelerinin 2020’ye kadar enterkonneksiyon kapasitelerini kurulu elektrik üretim kapasitelerinin en az yüzde 10’una tekabül edecek şekilde arttırmaları çağrısı yaptı; 2030 için yüzde 15 hedefi belirledi. Türkiye’nin enterkonneksiyon kapasitesi çok sınırlı. Kapasitenin geliştirilmesiyle yenilenebilir enerjide geniş potansiyeli, garanti belgeleri ve yeşil tarifeleri ile piyasamız Avrupa’da etkin rol oynayabilir.

Halil DEMİRDAG / Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği (GENSED] Yönetim Kurulu Başkanı
“Piyasaya canlılık ve hareket getirecek”

Yarışma düzenlenecek bölgeler genel anlamda daha az GES kurulumu yapılan bölgeler. Böylece GES kurulumlar! ülke çapında yaygınlaşacak. Piyasaya canlılık ve hareket getirecek. YEKAGES-3 istihdam konusunda da faydalı olacak. Güneş enerjisinin yaygınlaştırılmasıyla yenilenebilir enerji konusunda bilinç artacak, bu konuda eğitim alan birçok genç öğrendiklerini uygulama ve iş bulma imkanı bulacak. Özellikle panel üretim sektörüne yeni bir ivme kazandıracak; hücre yatırımı ile panellerin yerliliği artacaktır. Ar-Ge çalışmaları da önem kazanacaktır. YEKA ihalelerinin 5-6 milyar TL yatırımı çekeceğini tahmin ediyoruz.

Esen ERKAN / Uluslararası Güneş Enerjisi Topluluğu Türkiye Bölümü-GÜNDER Genel Sekreteri
“Yerli sanayi için büyük avantaj”

Bize ulaşıp ayrıntılı bilgi almak isteyen yatırımcı ve bölgeleri her geçen gün çeşitleniyor. İş deneyimi ve mali yeterlilik şartı aranmaması yerli yerel firmaları da çekiyor. Yarışmalarda belirlenen tüm iller için doğru yatırımlarla kazanım sağlamak mümkün. YEKA ülkemizde üretilen güneş modülleri kullanılarak kurulacak santraller anlamına geliyor ve bu da yerli sanayi için büyük bir avantaj. Güneş modülleri için yüzde 70, invertörler, taşıyıcı aksam vb. için Türkiye’de üretiliyorsa yüzde 51 oranında yerlilik söz konusu olacak. Yaptığımız çalışmalar, mini YEKA ihalelerinin yaklaşık 4 milyar TL’lik bir yatırım çekeceğini gösterdi. İhaleler ve alım garantileri ilk kez TL cinsinden yapılacak. Burada belirlenen tavan fiyat ve TL düzenlemeleri yarışmanın geleceği ve yatımcıların çeşitlenmesi için kritik konular. YEKA ihalelerinin, fizibilitesi net bir şekilde çalışıldığı, doğru ekipman ve projelendirme yapıldığında, ekonominin, yerli sanayinin güçlenmesi ve yerel istihdamın artırılmasına ciddi bir katkı sunacağına eminiz.

HÜLYA GENÇ SERTKAYA